تقویت حافظه در هفت گام

تعریف هوش و استعدادش را زیاد شنیده بودم، ولی وقتی اولین بار از او درس پرسیدم و دیدم که معنی هیچ یک از واژگان را نگفت و حتی نام یکی از نویسندگان آثار موجود در کتاب را به خاطر نیاورد، مبهوت شدم. در اولین امتحان کتبی نیز نتیجه مشابه بود و او به اکثر سؤال‌های حفظی پاسخ صحیح نداده بود. وقتی دلیلش را پرسیدم، به پاسخی تکراری رسیدم که بارها از زبان بچه‌ها شنیده‌ام؛ اینکه حافظه‌ام خوب نیست و در درس‌های حفظی مشکل دارم؛ اینکه به درس‌های فهمیدنی، همین که سر کلاس گوش بدهم و چند تا تمرین در خانه حل کنم، مسلّط می‌شوم؛ اما درس‌های حفظ کردنی را باید چندین بار بخوانم و تازه باز معلوم نیست که بتوانم در کلاس یا موقع امتحان، پاسخگوی سؤال­ها باشم.

پرسیدم: می‌خواهی حافظه‌ات خوب شود یا مثل بعضی از دانش‌آموزان به قدرت تحلیلت افتخار می‌کنی و حوصله وقت و انرژی گذاشتن برای تقویت حافظه‌ات را نداری؟!

کمی فکر کرد و گفت: نه، وقت می‌گذارم. یک زمانی فکر می‌کردم که فقط با هوش تحلیلی می‌توانم موفق شوم، اما حالا می‌بینم که داشتن حافظه خوب یا حداقل متوسط هم ضروری است و باید به این بخش هم توجه کنم.

دانش‌آموز من برای بهتر شدن حافظه‌اش، هفت گام را مرحله به مرحله طی کرد و در نهایت به نتیجه‌ای موفقیت‌آمیز رسید. شما نیز می‌توانید این گام‌ها را طی کنید و شاهد بهتر شدن حافظه‌تان باشید.

گام اول: در گام اول باید بپذیری که یک بار خواندن کافی نیست. این واقعیتی است که جز معدودی از نوابغ، هیچ کس با یک بار خواندن یک مطلب، نمی‌تواند آن را در خاطر بسپارد. حتی مطالبی که به آنها علاقه‌مندیم به مرور زمان از خاطر ما می‌رود، چه رسد به مطالبی که به آنها علاقه چندانی نداریم؛ پس خواندن و مرور مستمر، بهترین راه برای به خاطر سپردن مطالب است؛ در ضمن باید توجه داشت که اگر در یک روز، چندین بار یک مبحث را بخوانی، آن مطلب در حافظه کوتاه مدت تو تثبیت می‌شود و در همان روز یا فردای آن روز، به خاطرت خواهد ماند؛ اما اگر بخواهی که آن مطلب، در حافظه بلند مدتت تثبیت شود، باید در روزهای متعدد، آن مطلب را مطالعه کنی؛ برای مثال، مطلبی را که برای بار اول می‌خوانی، باید در طی یک هفته، یک روز در میان مرور کنی و در هفته های بعد حداقل یک بار مروری سریع روی آن داشته باشی تا مطمین شوی که آن مطلب در خاطرت مانده است.

گام دوم: استفاده از یک رژیم غذایی سالم و مناسب، نه تنها برای جسم مفید است، بلکه برای مغز و حافظه نیز لازم است. طبق نظرات آکادمی عصب‌شناسی آمریکا، خوردن میوه‌ها و سبزیجاتی، مثل: توت‌ها، کلم بروکلی، اسفناج، هویج، مرکبات، گوجه فرنگی و سیب‌زمینی، که حاوی میزان زیادی آنتی اکسیدان هستند، می‌تواند توانایی ارتباط سلول‌های مغزی را با یکدیگر بالا ببرد و خطر آسیب رسیدن به آنها را پایین بیاورد.

توجه داشته باش که چربی‌ها قادرند حواس ذهنی‌ات را کاهش دهند. پژوهشی در دانشگاه تورنتو نشان داد که مهارت‌های ذهنی، مانند حافظه، هوشیاری، تشخیص، فاصله و یادگیری قوانین، در موش‌هایی که رژیم غذایی با چربی 40 درصد داشته‌اند، فروکش کرده است. این علایم با مصرف چربی‌های اشباع شده تشدید شد؛ زیرا وقتی چربی بالا می‌رود، جریان خون کاهش یافته و در نتیجه اکسیژن رسانی به اعضای بدن، از جمله مغز، کاهش می‌یابد. همچنین افزایش چربی، متابولیسم گلوکز را، که منبع عمده انرژی سلول و تنها منبع انرژی سلو‌ل‌های مغزی است، کند می‌کند؛ پس تا حد امکان، از مصرف روغن‌های جامد و مواد غذایی سرخ شده، به خصوص چیپس، پرهیز کن.

 از خوردن غذاهای سس دار نیز پرهیز کن؛ زیرا بر اساس تحقیقات انجام شده روی عادات غذایی بیش از هشت هزار نفر، استفاده از سس‌ها و غذاهای سویا‌دار، باعث کاهش قدرت حافظه می‌شود. نوشیدنی‌ها کافیین‌دار نیز  به علت دارا بودن موادی به نام تانن» ( اسید تانیک)، که ٧٥ درصد آهن موجود در بدن را از بین می‌برند،  باعث اختلال در حافظه می‌شوند؛ زیرا آهن برای عملکرد صحیح حافظه لازم است. به جای این مواد، بهتر است که از غذاهای دریایی استفاده کنی؛ چون روغن امگا - سه، که در غذاهای دریایی و گردو وجود دارد، باعث تسهیل ورود جریان خون به مغز می‌شود.

 گام سوم: ورزش کن. ورزش‌های قلبی- عروقی، مانع از دست رفتن حافظه می‌شود. پزشکان بر این عقیده‌اند که ورزش، گردش خون را در مغز بالا می‌برد و نمی‌گذارد که بافت‌های عصبی مغز با بالا رفتن سن به سرعت از بین بروند. دانشمندان یک مؤسسه تحقیقات بیولوژیکی نیز دریافتند در مغز موش‌های بالغی که تحت برنامه ورزشی قرار گرفته‌اند، تولید سلول‌های مرکز حافظه (هیپوکامپ) افزایش داشته است؛ در ضمن ثابت شده است که انجام حرکات ورزشی دلخواه، چند برابر بیشتر از انجام یک مجموعه از حرکات ورزشی غیرمتنوع، تاثیر خواهد داشت؛ پس به جای یک گوشه نشستن و بازی با کامپیوتر یا وقت گذرانی با تلفن همراه، زمان‌هایی از روز را به ورزش اختصاص بده؛ حتی در زنگ‌های تفریح، خوب است که به حیاط بروی و کمی بدوی یا نرمش کنی.

گام چهارم: با  استفاده از سلول‌های خاکستری مغز و وادار کردن آنها به فعالیت در زمینه‌های مختلف، مغزت  را ورزش بده. با به کارگیری راه‌های بسیار ساده می‌توان به رشد و ترمیم سلول‌های عصبی و افزایش شاخه‌های سلول‌های عصبی (دندریت) کمک کرد. فکر کردن به چیزهای زیبا و مثبت، یک راه است. استفاده از کلمات جدید و تجربه مزه‌ها و بوهای جدید، تغییر مسیر هر روزه و رفتن از یک راه جدید، همه باعث می‌شود که اعمال تو  در کورتکس مغز تجزیه و تحلیل شود. کورتکس، عالی‌ترین لایه مغز است و کارهایی را که نیاز به درک و تیزذهنی دارد انجام می‌‌دهد. اعمالی که برای ما به صورت عادت در می‌آیند، از سطح کورتکس پایین آمده و در بصل‌النخاع انجام می‌شوند؛ پس با تغییر عادت می‌توانیم کورتکس خود را از بی‌فعالیتی خارج کرده و از آن کار بکشیم.

گام پنجم: خوب و به موقع به خواب؛ زیرا با یک استراحت خوب، مغز می‌تواند اطلاعات بیشتر و بهتری را به حافظه‌ات باز گرداند. وقتی خواب هستی، مغز وظیفه مهم دسته‌بندی اطلاعات انباشته شده در روز را برای استفاده‌های آتی دارد؛ بنابراین، اگر خواب خوبی  نداشته باشی، مغز در این فرآیند درست عمل نکرده و به سادگی اطلاعات خود را فراموش می‌کنی.

گام ششم: براى آماده ساختن حافظه،  بین مطالبی که خوانده‌ای و آنچه که از قبل می‌دانی یا بین مطالبی که در حال حاضر  می‌خواهی به خاطر بسپاری، ارتباط و تداعی معانی برقرار کن؛ مثلاً برای به خاطر سپردن آثار دکتر اسلامی ندوشن، می‌توان این جمله ساده را ساخت: روزها، جام جهان بین ندوشن از آواها و صفیر سیمرغ خبر می‌دهد»؛ یا می‌توان از روش سر واژه سازی استفاده کنی و با مجموعه آثار یک شاعر یا نویسنده، یک کلمه خاص بسازی؛ در واقع تداعى معانى آگاهانه و کنترل شده، دقیقاً همان حافظه تربیت شده و قابل کنترلى را ایجاد مى‏کند که به دنبال آن هستی.